ظرفیت زراعی خاک چیست و اثر آن بر تولید محصول زراعی چیست؟
فهرست
اهمیت دانستن ظرفیت زراعی چیست؟
شناخت ظرفیت زراعی خاک برای بهینه‌سازی عملکرد محصول، حفظ حاصلخیزی خاک، مدیریت منابع آب و بهبود سلامت خاک بسیار مهم است. با درک ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک، کشاورزان می‌توانند تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد انتخاب محصول، کود دهی، آبیاری و مدیریت بهداشت خاک بگیرند که درنهایت منجر به شیوه‌های کشاورزی پایدار و افزایش بهره‌وری می‌شود. در این مقاله، به پاسخ چند سؤال زیر پرداخته‌شده است:
- ظرفیت زراعی خاک چیست؟
- اهمیت دانستن ظرفیت زراعی خاک چیست؟
- روش‌های تعیین ویژگی ظرفیت زراعی خاک چیست؟
- روش‌های بهبود ظرفیت زراعی خاک چیست؟
- موارد مشابه در دنیا چیست؟
برای مطالعه در مورد خاک کشاورزی به مقاله خاک کشاورزی ویا به مقاله آبیاری وخاکشناسی مراجعه کنید.
همچنین برای مطالعه بیشتر می توانید مقاله تبخیر و تعرق چیست را بخوانید.
ظرفیت زراعی خاک چیست؟
ظرفیت زراعی به حداکثر مقدار آبی که خاک می‌تواند در برابر نیروی گرانش در ناحیه ریشه پس از تخلیه آب اضافی نگه دارد، گفته می‌شود. در ظرفیت زراعی، منافذ خاک با آب پر می‌شود و جاذبه، آب اضافی را از طریق خاک به پایین می‌کشد. آب باقی‌مانده در خاک پس از زهکشی ظرفیت زراعی است.
ظرفیت زراعی یکی از مشخصه‌های مهم خاک برای رشد گیاه است زیرا میزان آب موجود برای گیاهان را تعیین می‌کند. خاک‌هایی با ظرفیت زراعی بالا می‌توانند آب بیشتری را در خود نگه‌دارند و آب بیشتری در اختیار گیاهان قرار دهند، درحالی‌که خاک‌هایی با ظرفیت زراعی کم می‌توانند به‌سرعت خشک شوند و منجر به تنش آبی در گیاهان شوند.
اهمیت دانستن ظرفیت زراعی خاک چیست؟
شناخت زمین کشاورزی خاک به چند دلیل حیاتی است:
1. عملکرد محصول
محصولات مختلف برای رشد بهینه به شرایط خاک متفاوتی نیاز دارند. شناخت زمین کشاورزی خاک به کشاورزان این امکان را می‌دهد که بهترین محصولات را برای یک نوع خاک مشخص انتخاب کنند که می‌تواند منجر به عملکرد محصول بیشتر شود.
2. حاصلخیزی خاک
زمینه کشاورزی خاک می‌تواند بینشی در مورد محتوای مواد مغذی، pH و مواد آلی خاک ارائه دهد. از این اطلاعات می‌توان برای تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد انواع و مقادیر کودها و اصلاحات خاک موردنیاز برای حفظ یا بهبود حاصلخیزی خاک استفاده کرد.
3. مدیریت آب
بافت و ساختار خاک نقش مهمی درحرکت و حفظ آب در خاک دارد. شناخت زمین کشاورزی خاک می‌تواند به کشاورزان کمک کند تا ظرفیت نگهداری آب خاک را تعیین کنند که می‌تواند برنامه‌ریزی و مدیریت آبیاری را هدایت کند.
4. سلامت خاک
زمینه کشاورزی خاک همچنین می‌تواند اطلاعاتی در مورد سلامت بیولوژیکی خاک ازجمله حضور و فعالیت میکروارگانیسم‌ها، کرم‌های خاکی و سایر جانوران خاک ارائه دهد. این اطلاعات می‌تواند به کشاورزان کمک کند تا استراتژی‌هایی را برای بهبود سلامت و بهره‌وری خاک در درازمدت توسعه دهند.
روش‌های تعیین ویژگی ظرفیت زراعی خاک چیست؟
روش‌های مختلفی برای تعیین ظرفیت زراعی خاک وجود دارد. در اینجا چند روش متداول استفاده می‌شود:
1- روش وزن سنجی
این روش شامل جمع‌آوری نمونه خاک، خشک‌کردن آن در کوره و توزین آن است. سپس نمونه خاک با آب اشباع‌شده و اجازه داده می‌شود تا برای مدت معینی تخلیه شود. پس از زهکشی، خاک مجدداً وزن می‌شود تا میزان آب آن مشخص شود. تفاوت بین وزن خاک خشک و خاک اشباع مقدار آبی را می‌دهد که خاک می‌تواند در ظرفیت مزرعه نگه دارد.
2- روش تانسیومتر
تانسیومتر وسیله‌ای است که کشش یا مکش آب در خاک را اندازه‌گیری می‌کند. برای تعیین ظرفیت مزرعه با استفاده از این روش، یک تانسیومتر در عمقی که میزان آب موردنظر است در خاک نصب می‌شود. سپس خاک با آب اشباع می‌شود و به تنسیومتر اجازه داده می‌شود تا با خاک متعادل شود. هنگامی‌که قرائت روی تنسیومتر تثبیت شد، ظرفیت مزرعه‌ای خاک را در آن عمق نشان می‌دهد.
3- روش صفحه فشار
در این روش نمونه خاک بر روی یک صفحه سرامیکی متخلخل که به محفظه فشار متصل است قرار می‌گیرد. سپس محفظه تحت‌فشار قرار می‌گیرد تا آب را از نمونه خاک خارج کند. فشار به‌تدریج آزاد می‌شود و مقدار آبی که در خاک باقی می‌ماند اندازه‌گیری می‌شود. این به محتوای آب در ظرفیت مزرعه می‌دهد.
4- روش کاوشگر نوترونی
این روش شامل استفاده از کاوشگر نوترونی برای اندازه‌گیری رطوبت خاک در اعماق مختلف است. این کاوشگر نوترون‌هایی را منتشر می‌کند که با اتم‌های هیدروژن موجود در آب خاک تعامل دارند. شدت نوترون‌های پراکنده اندازه‌گیری می‌شود و از آن برای تعیین رطوبت خاک استفاده می‌شود. نقطه‌ای که رطوبت خاک تثبیت می‌شود ظرفیت زراعی در نظر گرفته می‌شود.
5- روش بازتاب سنجی حوزه زمانی (TDR)
DR روشی است که از امواج الکترومغناطیسی برای اندازه‌گیری ثابت دی‌الکتریک خاک که مربوط به محتوای آب خاک است استفاده می‌کند. کاوشگر TDR داخل خاک قرار می‌گیرد و یک پالس انرژی الکترومغناطیسی از طریق پروب ارسال می‌شود. زمان صرف شده برای بازگشت موج منعکس‌شده اندازه‌گیری می‌شود و برای تعیین ثابت دی‌الکتریک و میزان رطوبت خاک استفاده می‌شود. نقطه‌ای که رطوبت خاک تثبیت می‌شود ظرفیت زراعی در نظر گرفته می‌شود.
روش‌های بهبود ظرفیت زراعی خاک چیست؟
بهبود ظرفیت مزرعه خاک می‌تواند به افزایش دسترسی به آب برای گیاهان و بهبود سلامت خاک کمک کند. در اینجا چند روش برای بهبود ظرفیت مزرعه خاک وجود دارد:
1. مواد آلی
افزودن مواد آلی مانند کمپوست، کود دامی یا بقایای گیاهی می‌تواند ساختار خاک را بهبود بخشد و ظرفیت نگهداری آب را افزایش دهد. مواد آلی تجمع خاک را بهبود می‌بخشد که به خاک اجازه می‌دهد آب بیشتری را در خود نگه دارد.
2. کشت پوششی
رشد گیاهان پوششی می‌تواند به بهبود سلامت خاک و افزایش حفظ رطوبت خاک کمک کند. گیاهان پوششی می‌توانند به ساخت مواد آلی خاک، بهبود ساختار خاک و کاهش فرسایش خاک کمک کنند. گیاه پوششی نوعی گیاه است که عمدتاً به‌منظور بهبود سلامت خاک رشد می‌کند تا برداشت. محصولات پوششی معمولاً در دوره‌های آیش در طول ماه‌های زمستان یا در طول فصل خارج از فصل رشد می‌کنند. انواع محصول پوششی عبارت‌اند از:
- گندم زمستانه
- شبدر زرشکی
- چاودار
- ماشک مودار
- نخود زمستانه
- گندم‌سیاه
3. مدیریت آبیاری
مدیریت صحیح آبیاری می‌تواند به بهبود حفظ رطوبت خاک کمک کند. استفاده از آب به‌آرامی و به‌طور یکنواخت می‌تواند به نفوذ آب به خاک کمک کند و در اثر رواناب یا تبخیر از بین نرود.
4. اصلاح خاک
افزودن مواد اصلاحی خاک مانند گچ، آهک یا سایر مواد معدنی می‌تواند به بهبود ساختار خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب کمک کند. بااین‌حال، مهم است که اصلاحات مناسب را برای نوع خاک و نیازهای خاص خود انتخاب کنید.
5. تراسینگ
تراسینگ می‌تواند به کاهش فرسایش خاک و بهبود حفظ آب در خاک کمک کند. تراس سازی شامل ساختن تخت‌ها یا برآمدگی‌هایی در امتداد خط زمین برای کمک به نگه‌داشتن آب و جلوگیری از جاری شدن آن است.
شرکت ست پلت با استفاده از بهترین و مؤثرترین روش‌های ممکن باعث افزایش کیفیت زمین و محصولات می‌شود و علاوه بر آن از هزینه‌های اضافی را کاهش می‌دهد؛ برای مشاوره تخصصی به صفحه تماس با‌ما مراجعه کرده و از مشاوره رایگان کارشناسان ما بهره‌مند شوید.