معرفی و راهکارهای کنترل علف هرز در باغ و مزرعه
فهرست
کشاورزان و باغداران برای تولید محصول با چالشها و مشکلات زیادی روبرو میشوند. آفات، حشرات، عوامل بیماریزا و … تأثیر فراوانی بر روند رشد گیاه و حتی کیفیت محصولات خواهند داشت. اثری که این عوامل بر روی محصولات کشاورزی میگذارند را نمیتوان نادیده گرفت. چالش دیگری که کشاورزان با آن روبرو هستند، پوشش گیاهی ناخواسته یا علف هرز است. اگر علفهای هرز را سریعاً از بین نبرید، میتوانند کل زمین کشاورزی را بگیرند و شمارا با مشکلات فراوانی روبرو کنند. علفهای هرز نیز انواع مختلفی دارند و کنترل آنها در شرایط مختلف، راهکارهای متفاوتی را میطلبد. در این مقاله قصد داریم بهطور کامل در مورد این ضایعه در کشاورزی، بپردازیم و سؤالات زیر را پاسخ دهیم.
- علف هرز چیست؟
- علف هرز تا چه حد میتواند مضر باشد؟
- برای از بین بردن علف هرز از چه روشهایی باید استفاده کرد؟
شما می توانید برای آگاهی بیشتر به مقاله علف های هرز مهم با تصویر مراجعه کنید.
علف هرز چیست؟
در پاسخ به سؤال علف هرز چیست باید بگوییم که علف هرز یک گیاه خودرو و ناخواسته است و رویش آن برای محصولات کشاورزی آسیبزا خواهد بود. این گیاه میتواند بر روی کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی تأثیر بگذارد و فرآیند رشد و رویش آنها را مختل کند. بهعبارتدیگر علف هرز بر روی منبع آب، نور خورشید و مواد مغذی با محصولات کشاورزی رقابت میکند و کیفیت و کمیت آنها را کاهش میدهد. رشد این علفها خسارت زیادی به شما وارد میکند؛ بنابراین باید از هر طریقی که شده با آنها مبارزه کنید و زمین کشاورزی را از دست این گیاهان ناخواسته نجات دهید.
توزیع علفهای هرز
حدود ۲۵۰ گونه گیاهی تحت عنوان علف هرز شناختهشده است. این علفهای هرز در حدود یکدهم درصد از کل فلور گیاهی کره زمین را تشکیل میدهند. از این ۲۵۰ گونه، ۷۰ درصد از آنها در ۱۲ خانواده گیاهی قرار میگیرند و ۳۰ درصد باقیمانده نیز در ۲ خانواده به نامهای گرامینه و کومپوزیته جای خواهند گرفت.
برخی از علف هرزهای معروف
سؤالی که ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده این است که بدترین نوع علف هرز کدام است؟ پاسخ این سؤال وسیع است؛ چراکه همه علفهای هرز میتوانند خسارات زیادی به بارآورند. در ادامه به برخی از علف هرزهای معروف اشاره میکنیم:
علف هرز مرغ
علف هرز مرغ یک گیاه چندساله و خوابیده بر روی زمین است که از طریق استولون، ریزوم و بذر تکثیر مییابد. ریزومها و استولونهای این علف هرز دارای تعداد فراوانی برگ فلس مانند و بندهای کوتاه هستند که از طریق این بندها تکثیر مییابد. گلهای آن به رنگ سبز هستند و در تیر و مردادماه میتوان آنها را کنترل کرد. بسیاری از افراد علف هرز مرغ را بهعنوان بدترین نوع علف هرز میشناسند؛ زیرا ریزومهای آن از شخم زدن و برداشت بعضی محصولات ریشهای ممانعت میکند.
ارزن وحشی (چسبک)
یکی از مهمترین و بدترین نوع علف هرزها، ارزن وحشی است. این گیاه در بسیاری از مزارع، باغها، کنار جادهها و اماکن متروکه دیده میشود. ارزن وحشی غالباً در مزارع سویا، ذرت و ارزن میروید و رشد فراوانی دارد و مرتفع و بلند خواهد شد.
کنگر صحرایی (خارلته)
کنگر صحرایی یک گیاه چندساله است که ارتفاع آن میتواند به ۱۵۰ سانتیمتر نیز برسد. یکی از راههای کنترل این علف هرز، کمک گرفتن از گیاهانی مثل یونجه است. چراکه این گیاهان دارای ریشههای عمیق هستند و میتوانند لایه شخم را بشکنند و شرایط رشد خارلته را از بین ببرند. شخم کامل زمستانه، شخم بین ردیفهای گیاهان ریشهای، استفاده از کود سبز و گیاهانی با پوشش متراکم، تا حد زیادی رشد این علف هرز را کنترل میکند و از شدت آن میکاهد.
قیاق
قیاق یک گیاه علفی و ناخواسته است که ارتفاع آن در محدوده ۵۰ تا ۲۰۰ سانتیمتر قرار دارد. از ویژگیهای این گیاه میتوان به ریزومهای کوتاه با طول ۲ و قطر ۱ سانتیمتر و ساقههای صاف و بندبند اشاره کرد. تکثیر قیاق از طریق ریزوم و بذر صورت میگیرد و هر گیاه در زمان رویش قادر است ۲۸۰۰۰ عدد بذر تولید نماید. دانهها با کمک باد، چسبیدن به لوازم کشاورزی و تراکتور پخش میشوند. بسیاری از کشاورزان قیاق را بهعنوان بدترین نوع علف هرز میشناسند؛ زیرا رشد سریعی دارد، دارای تیپ فتوسنتزی C4 است و باعث دگرآسیبی و سایهاندازی میشود.
ترشک
یکی از معروفترین علفهای هرز، ترشک است که از طریق بذر یا ساقههای خزنده تکثیر مییابد. این گیاه ناخواسته در رقابت با دیگر گیاهان ضعیف عمل میکند؛ به همین دلیل با مدیریت صحیح و کاشت محصول بهصورت متراکم قابلکنترل خواهد بود.
زیان علفهای هرز در مزارع کشاورزی
تابهحال به این فکر کردهاید که معایب علف هرز چیست و چرا این گیاهان باید سریعاً از بین بروند؟ گیاهان ناخواسته مانند علفهای هرز باعث کاهش محصولات کشاورزی خواهند شد؛ بهگونهای که این گیاهان در سرتاسر جهان مشکلات زیادی را برای کشاورزان به وجود آوردهاند. بر اساس تحقیقات، خسارتی که علف هرز به زمین و محصولات کشاورزی وارد میکند بین ۱۰ تا ۱۰۰ درصد خواهد بود. برخی از زیانهای علف هرز برای مزارع کشاورزی عبارتاند از:
رقابت
تلاش دو یا چند موجود برای رسیدن به عوامل محدودکننده رشد را رقابت میگویند. ازآنجاییکه علفهای هرز سازگاری بیشتری با شرایط زندگی دارند، معمولاً موفقتر از گیاهان زراعی خواهند بود و بیشتر از آنها رشد خواهند کرد. موفقیت علف هرز در مقایسه با گیاه زراعی به عواملی مانند رویش گیاه، زمان جوانه زدن، تراکم ریشه و ساقه، گسترش شاخه و برگ و شکل رویش آن بستگی دارد.
آللوپاتی
گاهی اوقات گیاه در زمان رشد، مواد شیمیایی از خود ترشح میکند که این مواد اثر بازدارندگی رشد بر برخی دیگر از گیاهان خواهند داشت و به آن آللوپاتی گفته میشود. اثرات آللوپاتیک معمولاً در مرحله گیاهچهای خود را نشان میدهند و آنها را از معایب کشت بدون شخم میدانند. آللوپاتی نوعی ابزار رقابتی برای برتری گیاهان نسبت به یکدیگر محسوب میشود. گیاهان پنجه مرغی، قیاق، یولاف وحشی و سورگوم دارای اثر آللوپاتی هستند.
هدر رفتن آب
گیاهان ناخواسته و علفهای هرز میزان زیادی از آب محصولات کشاورزی را مصرف میکنند و اجازه نمیدهند که این محصولات به میزان موردنیاز آب دریافت نمایند. در مناطقی که از کمآبی رنج میبرند، این مسئله اهمیت بیشتری پیدا میکند. حتی اگر در کف یا کنار کانالهای آبیاری نیز علف هرز وجود داشته باشد، جریان آب را کاهش میدهند و آن را مصرف خواهند کرد.
چگونگی تکثیر و انتشار علفهای هرز
معمولاً علفهای هرز از طریق بذر تکثیر و انتشار مییابند. البته تعدادی از آنها نیز در کنار تولید بذر، از روش ریشه یا ساقه زیرزمینی و خزنده نیز به تکثیر ادامه میدهند. این روش تکثیر در علفهای هرز به این صورت است که اگر ساقه یا ریشه زیرزمینی را قطعهقطعه کنید، از هر یک از این قطعات یک بوته علف هرز به وجود خواهد آمد.
تکثیر و انتشار بذر علفهای هرز از طریق عواملی مانند آب، باد، حیوانات، استفاده از بذرهای آلوده به بذر علف هرز و انتقال خاک دارای این بذرها به دیگر مزارع امکانپذیر است.
روشهای مبارزه با علفهای هرز
زمانی که فصل کشت گیاهان فرامیرسد، کشاورزان باید از هر روشی برای از بین بردن علف هرز استفاده کنند. درصورتیکه علفهای هرز یک زمین زراعی از بین نروند، زیانهای فراوانی به محصولات وارد میکنند و شمارا متحمل خسارات زیادی خواهند کرد. در ادامه به روشهای مختلف مبارزه با علفهای هرز میپردازیم:
وجین کردن دستی
یکی از قدیمیترین راههای از بین بردن علف هرز، وجین کردن دستی است که با ابزارهای سادهای مانند بیل، بیلچه، داس و چنگک باغبانی انجام میشود و میزان زیادی از علفهای هرز را با استفاده از آن میتوان از بین برد. این روش جزو مؤثرترین روشها برای کنترل علفهای هرز یکساله بشمار میرود و اثر منفی کمی بر روی محیطزیست دارد. البته وجین کردن دستی به هزینه بالا و کارگر زیادی احتیاج دارد؛ به همین دلیل برای سطوح وسیع کاربردی نیست و بیشتر توسط کشاورزانی استفاده میشود که زمین کوچکی دارند یا نمیتوانند از دیگر روشهای مبارزه با علف هرز استفاده کنند.
وجین کردن ماشینی
دستگاههای وجین کار اصولاً در دو نوع کششی و چرخشی هستند. دستگاههای چرخشی یا دوار قادر به از بین بردن علفهای هرز رشد یافته نیستند؛ به همین دلیل در زمان شروع رویش باید به کار روند. انواعی از این ماشینها که در کشور ما به کار میروند، برای محصولاتی که فاصله زیادی از هم دارند مانند بادامزمینی، توتون و ذرت قابلاستفاده خواهند بود. همچنین انواع دیگری از این دستگاه وجود دارد که برای محصولاتی بافاصله کمتر مانند لوبیا و سویا کاربرد دارد.
دستگاههای وجین کار کششی نیز ماشینهایی هستند که بر روی زمین کشاورزی کشیده میشوند و سطح خاک را تا حدود ۵ سانتیمتر میتراشند.
استفاده از علفکش
سریعترین و سادهترین روش برای از بین بردن علف هرز، استفاده از مواد شیمیایی است. درصورتیکه انواع مختلفی از علفکشهای انتخابی را در اختیاردارید، میتوانید از آنها برای مبارزه با گیاهان باریک برگ و پهنبرگ استفاده کنید. ازآنجاییکه این علفکشها شیمیایی هستند، میتوانند بر محیطزیست و سلامت مصرفکننده اثر سوء داشته باشند؛ بنابراین در زمان استفاده از آنها باید نکات حفاظتی و بهداشتی را رعایت کرد. این سموم علاوه بر اینکه باعث از بین رفتن گیاهان ناخواسته میشوند، میتوانند به انسانها و جانوران نیز آسیب برسانند. علفکشها دارای دایره تأثیرگذاری هستند؛ بهعبارتدیگر یک علفکش میتواند تنها بر یک گیاه اثر بگذارد و بر روی دیگر گیاهان بیاثر باشد.
کاربرد تصاویر ماهواره ای در کشف و نظارت بر رشد علف هرز در مزرعه
برخی از انواع علفهای هرز، رشد کاملاً مشابه با خود محصول اصلی کشاورزی دارند و بنابراین بدون مشاهدهی نزدیک و با چشم، قابلشناسایی نیستند اما برخی دیگر از انواع علفهای هرز، رشد متفاوت با گیاه اصلی زمیندارند بهگونهای که از راه دور و با استفاده از تصاویر ماهوارهای قابلشناسایی هستند.
تفاوت این دسته از علفهای هرز، ممکن است در تاریخ شروع رشد آنها نسبت به تاریخ رشد گیاه اصلی باشد یا ممکن است در کنار گیاه اصلی، آنقدر رشد داشته باشند که درمجموع، تراکم گیاه را در آن نقطه افزایش بدهند.
با استفاده از نقشههای تصاویر شاخص گیاهی مانند NDVI میتوان نقاطی را شناسایی کرد که دارای رشد زودتر از موعد یا دارای تراکم گیاهی بیشتر نسبت به مناطق کناری خود هستند. این مناطق، مستعد و محتمل به وجود علف هرز هستند و بنابراین کشاورز با استفاده از این نقشه، میتواند دقیقاً به آن نقطه مراجعه کرده و احتمال وجود علف هرز را بررسی کند.
یکی از نمونههای کشف علف هرز، توسط شرکت ست پلت و با استفاده از نقشه NDVI در زمین 100 هکتاری باغ پسته انجام شد. پس از بررسی و تحلیل تصاویر ماهواره ای زمینی توسط کارشناسان ما مشخص شد که نشت آب از لولههای آبیاری در درازمدت منجر به رشد زیاد علف هرز در آن منطقه شده است.
شرکت ست پلت با استفاده از بهترین و مؤثرترین روشهای ممکن باعث افزایش کیفیت زمین و محصولات میشود و علاوه بر آن از هزینههای اضافی را کاهش میدهد؛ برای مشاوره تخصصی به صفحه تماس باما مراجعه کرده و از مشاوره رایگان کارشناسان ما بهرهمند شوید.